سلام و صلوات بر امامان

آیا سلام و صلوات بر معصومین و امامان بدعت است؟

شبهه:

چرا موقعى که شیعیان، نام امامان خود را مى برند به جاى رضى الله عنهم از سلام الله علیهم یا از صلوات الله علیهم استفاده مى کنند. در صورتى که بر طبق آیه شریفه } إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً{; خداوند و فرشتگانش به روان پاک پیغمبر درود مى فرستند، اى اهل ایمان، شما هم بر او درود فرستاده و سلام گویید و تسلیم فرمان او شوید احزاب (33): 56. بنابراین سلام و صلوات مخصوص نبى گرامى(ص)اسلام است و شیعیان بر خلاف نص صریح قرآن، عمل مى کنند. آیا این کار هم بدعت و هم غلو نیست؟

پاسخ:

شیعیان نیز معتقدند که عملى برخلاف نص قرآن مجید نباید انجام شود. اما مطالب سؤال فوق به دلیل زیر بدعت و غلو نمى باشد.

1-آیه مورد اشاره فقط سلام و صلوات فرستادن بر رسول الله را امر نموده و هرگز از سلام و صلوات فرستادن بر دیگران ممانعت ننموده است.

مثلا در آیه 157 بقره : الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قالُوا إِنّا لِلّهِ وَ إِنّا إِلَیْهِ راجِعُونَ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ.

خداوند صلوات را بر بندگان زیادى که شامل این آیه شوند نثار مى کند،

بلکه بر اساس آیه 42 احزاب :هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَمَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً.

این درباره صلوات و در مورد سلام نیز، نه تنها منتفى نیست بلکه آیات قرآن آن را تشویق مى کند.

وَإِذا جاءَکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ. انعام ـ 54

ملائکه بر مؤمنان سلام مى کنند، رعد آیه 24;

و تحیت مؤمنان در بهشت به یکدیگر سلام است، ابراهیم ـ 23.

تا اینجا مربوط به عامه اهل ایمان است که درود و سلام بر آن ها منعى ندارد.

2- اما در مورد اهل بیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) به دلائل زیادى که به برخى از آن ها اشاره مى شود از فضیلت بیشترى برخوردار است.

1)خداوند در سوره صافات مى فرماید: } سَلامٌ عَلَى آلِ یاسِینَ{ صافات (37): 130 . بنابر قرائتى، «سلامٌ على آل یاسین» مى باشد

در سوره صافات ، مرتب بر سایر انبیاى عظام سلام مى فرستد:

2) سَلامٌ عَلَى الْمُرسَلِینَ صافات (37): 181

3) سَلامٌ عَلَى نُوحِ فِى الْعَالَمِینَ صافات (37): 79

4) سَلامٌ عَلَى إبْراهِیمَ صافات (37): 109

5)سَلامٌ عَلَى مُوسَى وَ هَارُونَ صافات (37): 120

واضح است که در این آیات، نوح، ابراهیم، موسى و هارون جملگى پیامبران الهى هستند و بر آن ها سلام گفته است. اما (یاسین) یکى از نام هاى حضرت ختمى مرتبت است و سلام بر آل او یعنى سلام بر اهلبیت و اولاد او. بنابراین چون در هیچ جاى قرآن بر اولاد سایر پیامبران به جز اولاد حضرت محمد مصطفى(صلى الله علیه وآله) سلام نشده است، پس } سَلامٌ عَلَى آلِ یاسِینَ {یعنى سلام بر اولاد خاتم الانبیا. مخصوصاً در قران مجید و به منظور روشنگرى بیشتر امت، پنج نام از دوازده نام مبارک پیغمبر را آورده است که عبارتند از: (نون، یس، محمد، احمد و عبدالله)

از نظر علماى شیعه، مراد از آل یاسین یقیناً آل محمد مى باشد.

بسیارى از علماى اهل سنت نیز این گونه برداشت نموده اند.

1) مثلاً ابن حجر در صواعق محرقه از ابن عباس و جمعى دیگر از مفسرین نقل مى کند که: «مراد از آل یاسین، آل محمد است

«أَنَّ الْمُرَادَ بِذَلِکَ سَلامٌ عَلى آلِ مُحَمّد ».

فتح البارى، ج 65 ، ص265 ; ینابیع المودة لذوى القربى، ج 6 ص435 ; تنبیه الغافلین، ص146

2)این تفسیر را امام فخر رازى در جلد هفتم تفسیر کبیرش، نقاش از کلبى در باب دوم

3) و نیزسید ابى بکر شهاب الدین علوى در باب اول کتاب «رشفة الصادى من بحر فضائل بنى النبى الهادى» بیان کرده است.

مهمتر از این مطالب آن چیزى است که امام فخر رازى ذکر کرده است :اهل بیت آن حضرت در پنج چیز با آن حضرت برابرى مى کنند:

«إن أهل بیته یساوونه فی خمسة أشیاء فی السلام قال السلام علیک أیها النبیّ و قال سلام على آل یس و فی الصلاة علیه و علیهم فی التشهد و قال طه أی یا طاهر و قال: (وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً) و فی تحریم الصدقة و فی المحبة قال الله تعالى (فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ) و قال: (قُلْ لاَ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى

1-در سلام; که خداى متعال فرموده است: سلام بر پیغمبر بزرگوار و نیز بر آل یاسین (یعنى سلام بر آل محمد).

2-درصلوات برآن حضرت; که درتشهدنماز،براهل بیت اوصلوات فرستاده مى شود.

3-در طهارت; که خداى متعال فرموده است: طه. یعنى اى طاهر و آیه تطهیر را نازل کرده است.

4-در تحریم صدقه; که بر پیغمبر و بر اهل پیغمبر صدقه حرام است.

5-در محبت; که خداى متعال فرموده است: بگو اگر شما خدا را دوست مى دارید، مرا متابعت کنید تا خدا شما را دوست بدارد. درباره اهل بیت آن حضرت فرموده است: اى محمد; به آن ها (امت) بگو: من از شما بجز دوستى ذوالقربى و اهل بیتم اجر و مزدى نمى خواهم

بحار الانوار، ج 23، ص170 به نقل از ابن حجر در صواعق از قول فخر الدین رازى ; نظم دررالسمطین، ص293

بخارى و مسلم در صحیح خود آورده اند که پیغمبر فرمود:

«بین من و اهل بیت من در صلوات جدایى نیندازید» به طورى که وقتى آیه شریفه } إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً{ بر پیغمبر نازل گردید از ایشان سؤال شد: یا رسول الله; چگونه بر شما صلوات بفرستیم؟ حضرت در پاسخ فرمود: «اللهم صل على محمد و آل محمد

در کتاب صحیح بخاری ، ج4 ، ص146(کتاب بدء الخلق) بطورمفصل آورده که بعد از نزول آیه شریفه «یا أیّها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما» آمدند خدمت نبی مکرم و گفتند: یا رسول الله! ما صلوات بر شما را نمی‌فهمیم چطوری است، علمنا کیف نسلّم. حضرت فرمودند : این طوری بگوئید :اللهم صل علی محمد و علی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم إنک حمید مجید

در کتاب صحیح مسلم، ج2، ص16 این مطالب، مفصل آمده و روایات متعدد دیگری داریم که حضرت فرمود:لاتُصلّوا علیّ الصلاة البتراء-صلوات دُم‌بریده بر من نفرستید.

عرض کردند : وما الصلاة البتراء ؟

حضرت فرمود : اینکه (صلّ علی محمد) بگوئید و دیگه (و علی آل محمد) نگوئید،بل قولوا اللهم صلّ علی محمد و آل محمد .

امام فخر رازى نیز در جلد ششم تفسیر کبیرپاسخ ایشان را چنین نقل مى کند:

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد کَمَا صَلَّیْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِیمَ وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد کَما بَارَکْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.

ابن حجر، دنباله این پرسش را چنین روایت مى کند که پیغمبر فرمود:صلوات بریده و بترا بر من نفرستید(( لا تصلّوا علىّ الصلاة البترا و ادامه داد که صلوات بترا .(( مصباح الفقیه، ج 2، قسمت 1، ص370 مثل ((اللهم صل على محمد)) مى باشد که تکمیل شده آن باید به صورت ((اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد)) باشد.

جناب ابن‌حجر هیثمی در الصواعق المحرقه ، ص144 دارد و کتابهای متعدد دیگر این را آورده‌اند . سخاوی، حاکم نیشابوری و دیگران و بعضاً هم تصحیح کرده‌اند . و این که خود امام شافعی هم می‌گوید : همین فخر برای شما آل محمد بس که اگر کسی در نمازش بر شما صلواتی نفرستد آن نماز، نماز مقبولی نیست.

حتى سید ابى بکر شهاب الدین علوى، از علماى اهل تسنن در باب دوم از کتاب «رشفة الصادی من بحر فضائل بنی النّبی الهادی»، صلوات بر محمد و آل محمد را در تشهد نماز واجب شمرده است

نسائى، دارقطنى، ابن حجر، بیهقى، ابو اسحق مروزى، سمهودى، دووى (در تنقیح) ـ سراج الدین قصیمى نیز بر این نظراند. همه در ص29 تا 35 باب 2 ـ «رشفة الصادی من بحر فضائل بنی النبی الهادی». چاپ اعلامیه مصر 1303هجرى

شافعى و دیگران بر این عقیده اند و در شعر معروف خود به آن اشاره کرده است:

یا أهل بیت رسول الله حبّکم *** فرض من الله فی القرآن أنزله

کفاکم من عظیم القدر أنّکم *** من لَمْ یُصلّ علیکُم لا صَلاةَ لَهُ

ترجمه-اى اهل بیت رسول الله دوستى شما را خداوند در قرآن واجب نموده است. در بزرگى و مقام شما همین بس که هر کس بر شما (آل محمد) صلوات نفرستد نمازش قبول نمى شود.

یادآورى این نکته ضرورى است که خود اهل سنت نیز بین على)علیه السلام( و سایر خلفا فرق مى گذارند ونوعاً درباره ایشان کرم الله وجهه یا علیه السلام (نظیر فصول المهمّة) مى گویند وبه نظرمى رسدکه رضى الله عنه رانسبت به ایشان روانمى دانند.زیراموجب این گمان مى شود که ایشان با دیگران برابر است و حال آن که خود مى فهمند که وجداناً این طور نیست.

حال بگوئید کدام بدعت است:

سلام و صلوات بر ائمه هدى(علیهم السلام) بدعت است!

یا حذف «حَىَّ عَلى خَیْرِ الْعَمَلِ» در زمان خلیفه دوم ؟!

یا تحریم متعه حج و متعه نساء در زمان خلیفه دوم ؟!

یا خواندن نوافل ماه مبارک رمضان بصورت جماعت در زمان خلیفه دوم ؟!

در حالى که در زمان پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) و زمان خلافت ابوبکر و اوایل خلافت خلیفه دوم، «حَىَّ عَلى خَیْرِ الْعَمَلِ» در اذان گفته مى شد، متعه حج و متعه نساء مورد عمل واقع مى شد و نوافل فرادى خوانده مى شد، و او به اجتهاد خود این تغییرات را ایجاد کرد، این ها بدعت و خروج از سنت است یا سلام کردن مؤمنان به یکدیگر و سلام آن ها بر فرزندان پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله)؟

متأسفانه عزیزان اهل سنت در موقع صلوات فرستادن می‌گویند :

اللهم صلّ علی محمد و سلم یا صلی الله علیه و سلم .

گویا صلوات فرستادن بر آل محمد را برای خودشان ننگ می‌دانند با اینکه در صحیح مسلم و بخاری آمده و روایات متعدد هم داریم از نهی ا زصلوات بتراء .

عجیب اینجا ست که اهل سنت عبارت« صل الله علیه وآله» و« علیه سلام» را جدیدا بخاطر اینکه بگویند ما هم پیرو اهل بیتیم وحتی در مکانهی بازدیدی مثل کوه احد و... آورده اندبا اینکه خود این امر را بدعت می دانند واهل بدعت را در ضلالت میدانند پس اینکار بخاطر چیست اگر به آن معتقدند پس به گفته خودشان این امر بدعت بوده پس در ضلالتند واگر از روی سیاست میگویند چون خلاصه حرفشرا زده اند پس باز بر طبق عقیده خودشان در ضلالت اند.مگر اینکه به این رسیده باشند (همان طور که در بالا استدلال شد) که صلوات وسلام به اهل بیت بدعت نیست.